کاربرد و ویژگی های بتن پاششی یا شاتکریت
بتن پاششی که به شاتکریت نیز معروف است، عملیات پاشش بتن یا ملات روی سطح حفاری شده توسط جریان هوای فشرده است که طی فرآیندی مخلوط بتن به صورت اسپری شده به محل مورد نظر پاشیده می‌شود
بتن پاششی که به شاتکریت نیز معروف است، عملیات پاشش بتن یا ملات روی سطح حفاری شده توسط جریان هوای فشرده است. شاتکریت به معنی پاشیدن بتن یا شات کریت است که طی فرآیندی مخلوط بتن به صورت اسپری شده به محل مورد نظر پاشیده می‌شود. این ملات شامل موادی چون سیمان و شن و ماسه است که به دلیل بالا بودن سرعت پاشش آن روی سطح به صورت دینامیکی فشرده می‌شود.
کاربرد بتن پاششی
امروزه استفاده از شاتکریت در سراسر جهان رایج است و از این فناوری در تعمیر و بازسازی سازه ها، پوشش داخلی تانک ها، مخازن و سدها، لاینینگ کانال ها، معدن های زیرزمینی، پوشش داخل تونل ها، تثبیت کردن شیب ها، پیشگیری از فرسایش خاک، ساخت مخازن بتنی بزرگ، احداث دیوارهای حایل، ایستگاه های چاه و حفره های زیرزمینی سنگ شکن ها و ساخت استخرهای شنا، ایجاد پوششی ضد آتش روی سازه های گوناگون مانند ورقه های فولادی و انجام کارهای هنری و تزیینی روی سازه ها مورد استفاده قرار می گیرد.
مواد بتن پاششی
دانه بندی این نوع بتن، شامل ترکیبی از سیمان، ماسه، گرانول، مواد افزودنی ریز دانه و آب است. میزان استفاده از این مواد در داخل بتن تاثیر بسیاری بر کاربرد آن در سازه های مختلف دارد. ۷۵ درصد وزن و ۶۵ درصد حجم این نوع بتن را معمولا ماسه و گرانول تشکیل می دهند.
البته مواد افزودنی به بتن باعث افزایش توان چسبندگی ملات در این بتن شده که سبب می شود ملات های سیمانی به درجه مطلوبی از روانی برسند و اجرا آن به سهولت انجام گیرد.
ویژگی های بتن پاششی
از جمله ویژگی‌های بتن پوششی به موارد زیر می توان اشاره کرد:
- نسبت آب به سیمان در این نوع بتن معمولا بین ۰.۳۵ تا ۰.۵ است.
- سنگدانه های بتن مصرفی حداکثر ۲۰ میلیمتر دارند.
- وزن مخصوص در این نوع بتن، همانند بتن معمولی متراکم شده است.
مزایای بتن شاتکریت
این نوع بتن دارای مزایایی زیر است:
- آب کمتری مصرف می کند، به همین دلیل مقاومت فشاری آن بالاست.
- اجرای این بتن نیازی به قالب بندی ندارد، در نتیجه سرعت اجرا آن بالا است.
- بدون استفاده از قالب می توان اشکال پیچیده را توسط این بتن به وجود آورد.
- با توجه به هزینه های تولید پایین این نوع بتن مقرون به صرفه تر است.
- به فضای کمتری برای قرار دادن وسایل و اجرای بتن نیاز دارد.
معایب بتن شاتکریت
بتن پاششی دارای معایب زیر است:
- تولید آن مصرف سیمان بالایی می طلبد.
- برای اجرا و پاشش بتن به افراد ماهر و متخصص این امر نیاز دارد.
- اجرای این نوع بتن به وسایل خاصی نیاز دارد.
انواع بتن پاششی
این نوع بتن، بسته به مقدار و نحوه اختلاط آب به دو روش شاتکریت مخلوط تر و خشک تقسیم بندی می شود:
- شاتکریت مخلوط تر
در شاتکریت مخلوط تر، در ابتدا مصالح مورد استفاده با آب مخلوط شده و سایر افزودنی ها به آن اضافه می شود. پس از آن ملات مورد استفاده در دستگاه پاش شاتکریت ریخته شده و توسط فشار هوای دستگاه شاتکریت به سطح مورد نظر پمپاژ می‌گردد. میزان آب این مخلوط باید به گونه ای باشد که پمپاژ کردن توسط لوله ممکن باشد.
از مخلوط تر در مکان هایی که مقاومت فشاری بالا اهمیت دارد، مورد استفاده قرار می گیرد. با استفاده از این نوع بتن می توان دیوار بتنی با ضخامت ۵۰ سانتیمتر و سقف به ضخامت ۲۰ سانتیمتر را اجرا کرد.
مزایای شاتکریت مخلوط تر
- عدم نیاز به قالب بندی که سبب کاهش هزینه های نیروی انسانی و لوازم قالب بندی می شود
- افزایش دید اپراتور به‌دلیل عدم نیاز به قالب بندی
- مناسب برای روکش کردن پایه پل و لاینینگ تونل‌ها
- اجرای سازه های منحنی، قوس‌دار و غیرمنظم
- افزایش مقاومت مکانیکی با استفاده از مصالح دانه درشت
- افزایش چسبندگی بین بتن و میلگرد
- امکان تثبیت و پایداری کوه‌ها و صخره‌های طبیعی
- کاهش نفوذپذیری بتن
- آب‌بندی سطح
شاتکریت مخلوط خشک
در این نوع بتن، آب مورد نیاز بتن هنگام خروج مواد از نازل به آن افزوده خواهد شد. مخلوط بتن متشکل از سیمان، شن و ماسه که تنها با مقدار کمی آب برای کاهش گرد و غبار توسط فشار هوا به سطح پاشیده می شود. آب مورد نیاز جهت هیدراسیون سیمان به مواد در حال پمپاژ افزوده می شود. در این روش بتن به دست آمده مقاومت مکانیکی بالایی ندارد؛ از همین رو برای انجام کارهای تعمیراتی و روکش کمتر از ۱۰ سانتیمتر مناسب است.
در گذشته به دلیل در دسترس بودن و قیمت پایین وسایل مورد نیاز، بیشتر از این روش استفاده می کردند.
از مزایای شاتکریت بتن پاششی مخلوط خشک می توان به حمل آسان مواد خشک اشاره کرد که در مسافت های طولانی به ویژه کاربردهای معدنی، بسیار اهمیت دارد. قیمت مناسب این بتن، از دیگر مزایای آن به شمار می رود.
از معایب این بتن می توان به ایجاد گرد و غبار فراوان هنگام اجرا، هیدراته نشدن ملات به دلیل مخلوط نشدن مناسب مواد با آب و هدرروی بخش عمده ای از مصالح (15 تا 50 درصد) به دلیل هیدراته نشدن ملات اشاره کرد. همچنین به دلیل استفاده از مصالح دانه ریز در ترکیب آن این نوع بتن مقاومت مکانیکی پایینی دارد و احتمال ترک خوردن بتن پس از خشک شدن وجود دارد.
نکات کلیدی در مورد بتن پاششی
برای اینکه این بتن، ماندگاری بیشتری داشته باشد، باید آن را در بسته بندی های اولیه، در جایی خشک و بدون رطوبت و دور از سرما و گرما نگهداری کرد.
افزودن دوده سیلیس در این نوع بتن، معمولا باعث کاهش بسیاری در کمانه کردن سنگدانه های مخلوط و پرت کمتر در روند کار می شود. به همین علت در تعیین نسبت های مخلوط بتن پاششی باید به این نکته توجه داشت که بخشی از این مخلوط در اثر کمانه کردن سنگدانه ها هنگام پاشیدن از دست می رود.
توجه به مسائل ایمنی هنگام اجرای این بتن، بسیار دارای اهمیت است، چراکه سرعت پاشش ذرات بتن هنگام اجرا بسیار بالا است.
همچنین پیشنهاد می شود تنها از سیمان تازه برای بتن پاششی استفاده شود، چراکه سیمان های کهنه سبب تاثیر منفی در مختصات گیرش مخلوط بتن می شوند.
